Ponad 120 ekspertów, samorządowców, działaczy NGO, związkowców, przedstawicieli nauki, świata biznesu i nauki pracuje nad białą księgą rekomendacji zmian prawnych w związku z przybyciem do Polski ponad 3 milionów uchodźców z Ukrainy. 8 i 9 maja we Wrocławiu odbywa się Samorządowy Okrągły Stół.
Pierwszy dzień Samorządowego Okrągłego Stołu poświęcony był wypracowaniu rekomendacji dla ośmiu zagadnień, nad którymi eksperci przy okrągłych stołach – Dlaczego przyjęliśmy taką konwencję? Okrągły stół nikogo nie wyróżnia, nikogo nie faworyzuje. Głos każdej osoby jest równie ważny – wyjaśniał przed rozpoczęciem obrad Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia. W skład każdego podstolika wchodziła grupa kilkunastu ekspertów, samorządowców, przedstawicieli NGO.
Stolik integracja społeczna i działanie obywatelskie
Pierwszy stolik poświęcony był integracji społecznej i działaniom obywatelskim. Dyskusja toczyła się wokół zadań oraz programów, które pomogą w integracji społecznej na rzecz i z udziałem uchodźców oraz wykorzystaniu potencjału migracji w rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Podkreślana była konieczność działań długofalowych w celu redukcji napięć i konfliktów społecznych.
– Spotykamy się wszyscy, zarówno strona samorządowa, jak i przedstawiciele organizacji pozarządowych i partnerów społecznych, gdyż stoimy przed wspólnym wyzwaniem. Jest to kryzys związany z wojną na Ukrainie. Nie ma możliwości znalezienia odpowiedzi w pojedynkę, musimy zasiąść do jednego stołu i rozmawiać. Poznajemy swoje perspektywy, zasoby, możliwości i doświadczenia, ale także potrzeby. Dzięki temu możemy budować funkcjonujące polityki, które pozwolą stawić czoła sytuacji, z którą się mierzymy – mówiła Karolina Dreszer-Smalec, prezeska Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych.
Obszar edukacji obywatelskiej i kreowanie liderów w nowych społecznościach określono jako jeno z wyzwań, przed jakimi stoimy. Dyskutanci podkreślali konieczność wyrównywania szans oraz tworzenia oferty społecznej i kulturalnej dla nowych mieszkańców.
Stolik: Edukacja i nauka
Stolikiem opiekowała się Magdalena Czarzyńska-Jachim, wiceprezydentka Sopotu. – Przede wszystkim musimy zapewnić wsparcie i integrację nie tylko dzieci, które trafiały do systemu edukacyjnego, ale również tych, które uczą się online i nie są ujęte w polskim systemie – podkreśla wiceprezydentka Sopotu.
Uczestnicy stolika rozmawiali nie tylko o tym, jak sprawnie zorganizować opiekę i edukację dla dzieci w naszych szkołach i przedszkolach, ale także jak wspierać osoby uczące się w systemie ukraińskim, czy jak zapewnić odpowiednio wykształconą kadrę pedagogiczną. Zwracano uwagę na konieczne wsparcie uczelni wyższych dla uchodźców z Ukrainy oraz organizacji doradztwo zawodowego dla ukraińskiej młodzieży.
Nie zabrakło też wątku dotyczącego zapewnienia dzieciom opieki i nauki języka polskiego w czasie letnich ferii. – To kwestia niezwykle istotna. Rząd do końca maja br. powinien wypracować czytelne zasady organizacji wypoczynku letniego dla uczniów z Ukrainy – mówił Sławomir Broniarz, prezes ZNP. – Ten czas wakacji musi zostań maksymalnie wykorzystany, szczególnie na adaptację i naukę języka polskiego. Wszystko po to, by we wrześniu ukraińskim uczniom było łatwiej i bardziej komfortowo w naszych szkołach – dodał.
We wszystkich tematach przewijała się kwestia finansów. W tym, jak i z jakiego budżetu, sfinansować dodatkowe zadania edukacyjne w placówkach oświatowych.
Stolik: Rynek pracy i gospodarka
– Podstawowym problemem rynku pracy jest brak znajomości języka polskiego u kandydatów, 85 proc. Ukraińców deklaruje, że tego języka nie zna. Dlatego najważniejszą rekomendacją dla rządu jest jak najszybsze wdrożenie systemowych narzędzi szybkiej nauki języka – mówił podczas obrad stolika poświęconemu rynkowi pracy Sergiusz Kmiecik, przewodniczący Rady Miejskiej Wrocławia.
Na ten problem zwracał również uwagę Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania – To ważne, by jak najwięcej osób i jak najszybciej poszło do pracy. W Poznaniu zatrudnienie znalazło trzy tysiące osób z Ukrainy, są w tym np. medycy. Barierą jest język, ale współpracujemy z tłumaczami. Potrzeba jest solidarność, współpraca. My, samorządowcy, zawsze musimy szukać rozwiązań, bo to my jesteśmy rozliczani.
– Bardzo ważna jest też kwestia informacji, aby można było docierać do emigrantów na wielu poziomach. Począwszy od Straży Granicznej, po samorządy i agencje pracy. Ta informacja musi być spójna na temat warunków zatrudnienia, wymogów i oczekiwań od kandydatów. To pozwoli z jednej strony uchronić pracowników, a szczególnie w tym momencie kobiety od wyzysku i szarej strefy – Igor Lisin, Fundacja Ukraina.
Stolik: Zdrowie i pomoc społeczna
Wszystkie osoby biorące udział w dyskusji wskazywały na konieczność gruntownej przebudowy zarówno systemu finansowania NFZ, jak i sposobu organizacji. – Jesteśmy przed wielkim wyzwaniem. Musimy określić role i obowiązki istniejących instytucji pozarządowych, stojących na straży wykonywania zawodu lekarza. Pozwoli to nam zapewnić lepszą i bardziej kompleksową opiekę, nie tylko dla uchodźców z Ukrainy, ale też dla polskich obywateli – podkreślała Sylwia Murawska, wiceprezydent Wałbrzycha.
Stolik: Wsparcie Ukrainy
Podstolik poświęcony finansowaniu i koordynacji działań pomocowych Ukrainie i obywatelom ukraińskim podjął rozmowy na temat wzmocnienia więzi Polska – Ukraina, która pozwoli na znacznie lepszą koordynację wspólnych działań, czerpanie z know-how Polski, która wypracowała sobie już szereg odpowiednich ścieżek.
– Musimy nie tylko skupić się na odbudowie Ukrainy, zachęcając do tego polski samorząd, spółki i biznes, ale także myśleć o pomocy doraźnej, tu i teraz. Powinniśmy zapewnić naszym gościom dostęp do niezbędnej infrastruktury, pomóc im w doskonaleniu języka polskiego i umożliwić wykorzystanie swoich kompetencji. Ważnym aspektem jest także usystematyzowanie finansowania dla polskich samorządów, które już powoli zaczynają borykać się z problemami w związku z przyjęciem fali uchodźców. Potrzebujemy konkretów, odpowiedniej diagnostyki potrzeb i efektywnego sposobu pomocy – mówił Roman Ciepiela, prezydent Tarnowa.
Stolik: Mieszkalnictwo
– Z badań wynika, że około 30 procent uchodźców z Ukrainy będzie chciało zostać w naszym kraju i do takiej liczby, w kontekście mieszkalnictwa, powinniśmy się przymierzać. Na pewno musimy uelastycznić rynek najmu, zwiększyć prawa właściciela – zauważył Jacek Karnowski, prezydent Sopotu, uczestnik podstolika poświęconego mieszkalnictwu.
Jerzy Łużniak, prezydent Jeleniej Góry zwracał natomiast uwagę na problem bariery językowej w przypadku relokacji uchodźców poza Polskę: – Nasze miasta partnerskie z Niemiec oferowały pomoc w przyjęciu uchodźców. Ukraińcy woleli jednak zostać w Polsce m.in. z uwagi na problemy językowe, które mieliby za naszą zachodnią granicą – tłumaczył.
Stolik: Finanse i legislacja
Podstolik „Finanse i legislacja” pracował przede wszystkim nad usprawnieniem rozwiązań prawnych sprzyjających pomocy uchodźcom. Eksperci zwracali szczególną uwagę na korekty w specustawie w zakresach dotyczących m.in pobytu, finansowania działań czy rozszerzenia kompetencji samorządów.
– W Polsce nie ma obozów dla uchodźców. Sytuacja jest odmienna niż w innych krajach przyjmujących ofiary konfliktów zbrojnych. Polacy przyjmują Ukraińców w domach prywatnych i pomagają im dzięki ogromnemu zaangażowaniu organizacji pozarządowych, dlatego konieczne jest wypracowanie konkretnych, długoterminowych rozwiązań prawnych i finansowych, wspierających zarówno uchodźców, jak i Polaków – nad takimi regulacjami pracujemy – mówi Artur Kozioł, Burmistrz Miasta i Gminy Wieliczka, Koordynator Podstolika Finanse i Legislacja.
Dodatkowo eksperci opracowali rozwiązania prawne w zakresie współpracy na linii Samorząd – Rząd – Organizacje Pozarządowe. Wskazywali także na konieczność pozyskania środków finansowych z UE na pomoc uchodźcom w Polsce.
Stolik: Bezpieczeństwo i cyberbezpieczeństwo
Zespół pod stolika poświęconego Bezpieczeństwu i cyberbezpieczeństwu zwracał uwagę na potencjalne niebezpieczeństwa czekające na obywateli pochodzących z Ukrainy w związku z kradzieżą danych osobowych i dostępów do np. bankowości elektronicznej.
– Kluczowa jest współpraca z sektorem bankowym, przez który świadczone są także inne usługi w Polsce – argumentował Sylwester Szczepaniak, koordynator UMP ds. społeczeństwa informacyjnego i smart city. Na potrzebę ewaluacji wprowadzanych mechanizmów pod kątem znajomości wśród użytkowników – zwracała uwagę Elżbieta Nowicka z Departamentu Cyberbezpieczeństwa z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
– Wyzwania z jakimi mierzymy się w związku z przyjazdem ponad 3 mln uchodźców z Ukrainy dotykają każdego obszaru naszego życia, dlatego możliwość pracy nad rekomendacjami dla rządzących jest niezwykle cenna. Wrocław będzie w tych dniach samorządową stolicą Polski i mam nadzieję, że efekt naszych prac przyjęty będzie przez rządzących jako drogowskaz do dalszych działań – mówi prof. Paweł Kowal z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk i koordynator podstolika pn. Wsparcie Ukrainy.